के हो ट्रेण्डमा रहेको घिब्ली ? प्रयोगकर्ता पर्न सक्छन् समस्यामा

काठमाडौं । अहिले इन्टरनेट प्रयोगकर्ताले घिब्ली शैलीमा छविहरू सिर्जना गर्न प्रतिस्पर्धा गरिरहेका छन् । सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताले आफ्नै घिब्ली तस्वीर सिर्जना गरेर सञ्जालमा सेयर गरिरहेको देखिन्छ । 

च्याटजीपीटी, गुगल जेमिनी र मेटा एआईजस्ता एआई उपकरणहरूले इन्टरनेटमा यो कलालाई लोकप्रिय बनाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन् । तर, घिब्ली आर्टका संस्थापकले एक पटक एआईले उत्पन्न गरेका तस्वीरको कडा आलोचना गरेका थिए र यसलाई जीवनको अपमान भनेका छन् । स्टुडियो घिब्लीका संस्थापकले यसो किन भने ?

वास्तवमा यो कलालाई परिचित गराउने श्रेय स्टुडियो घिब्लीलाई जान्छ । स्टुडियो घिब्लीले यो कलालाई चित्रहरूमा कैद गरेर वास्तविक संसारमा ल्याएको थियो । यो स्टुडियो मियाजाकी हायाओ, इसाओ ताकाहाटा, तोसियो सुजुकी र यासुयोशी तोकुमाले जापानमा सन् १९८५ मा स्थापना गरेका थिए ।

तपाईंले जापानी ‘एनिमे’ को नाम सुन्नुभएको होला र धेरै कार्टुनमा पनि देख्नुभएको होला, घिब्ली एक प्रकारको जापानी कला हो, जसमा एनिमे पात्रहरूलाई चित्रहरूमा कोरिन्छ ।

स्टुडियो घिब्लीको सबैभन्दा अनौठो कुरा यो थियो कि यहाँका एनिमेटरले यी चित्रहरू कम्प्युटर प्रयोग नगरी हातले बनाएका थिए । त्यसपछि यी तस्विरलाई क्रमबद्ध रूपमा व्यवस्थित गरेर एनिमेसन सिर्जना गरियो । लगभग ४० वर्ष पछि पनि स्टुडियो घिब्लीका एनिमेसन अझै पनि हातले कोरिएका रेखाचित्र प्रयोग गरेर सिर्जना गरिन्छ ।

आजको आधुनिक युगमा जहाँ अब कम्प्युटर प्रयोग गरेर एनिमेसन सिर्जना भइरहेका छन्, यसका सहसंस्थापक मियाजाकी हायाओले आज पनि यो हस्तनिर्मित कलालाई जीवित राख्न योगदान पुर्‍याएका छन् ।

एनिमेटेड फिल्महरूका अतिरिक्त उनी एक महङ्गा कलाकार पनि हुन् । उनी सन् १९८२ देखि १९८४ सम्म काम गरेको मङ्गा शृङ्खला ‘नौसिका अफ द भ्याली अफ द विन्ड’, साथै ‘हिकोतेई जिदाई’ र ‘पोर्को रोसोपर’ जस्ता अन्य एनिमेटेड फिल्मका लागि परिचित छन् ।

एनिमेटर तथा फिल्म निर्माता मियाजाकी हायाओले ‘स्पिरिटेड अवे’, ‘माई नेबर टोटोरो’, ‘प्रिन्सेस मोनोनोके’ जस्ता क्लासिक फिल्म दिएका छन्, जसले दर्शकलाई भावनात्मक रूपमा जोड्दछ । तर, उनी एआईको बढ्दो प्रभावबाट दुखी छन् ।

मियाजाकीको कडा अडान

हालैका दिनमा घिब्लीका तस्वीर भाइरल भएपछि एनिमेटर मियाजाकी हायाओको एआईमा प्रतिक्रिया पनि भाइरल हुन थाल्यो । उनको एउटा भिडिओ इन्टरनेटमा व्यापक रूपमा सेयर भइरहेको छ, जसमा उनी एआई-उत्पन्न एनिमेसनप्रति धेरै रिसाएको देखिन्छ ।

रिपोर्टका अनुसार यो भिडिओ सन् २०१६ को हो, जसमा उनले एआईको आलोचना गरिरहेका छन् र यो ‘जीवनको अपमान’ हो भन्दै छन् र उनलाई त्यस्ता सामग्री हेर्नमा रुचि छैन ।

मियाजाकी भन्छन्, “यस्ता चीजहरू देखेर म रोमाञ्चित हुन सक्दिनँ । यो बनाउने मानिसले पीडाको भावना बुझ्दैनन् । म यसबाट अत्यन्तै निराश छु र मेरो कलामा यो प्रविधि कहिल्यै अपनाउन चाहन्नँ । मेरो विचारमा यो जीवनको अपमान हो ।”

उनको विश्वास छ कि कलाको वास्तविक सार तब मात्र प्रतिबिम्बित हुन्छ, जब व्यक्तिले चित्रकला र कथामार्फत आफ्ना अनुभव, पीडा, खुशी र भावनाहरू व्यक्त गर्दछ । तर, एआई-आधारित एनिमेसन यो गहिराइबाट धेरै टाढा छ ।

मानव प्रतिभाविरुद्ध एआई

एआईको बढ्दो प्रयोग बारे विश्वभर बहस चलिरहेको छ । कतिपयले यसलाई सिर्जनात्मक उद्योगमा क्रान्ति मान्छन् भने कतिपयले यसलाई कलाको लागि खतरा भन्छन् । मियाजाकी जस्ता कलाकार विश्वास गर्छन् कि एआईले कहिल्यै मानव भावना बुझ्न सक्दैन र त्यसैले वास्तविक कलाभन्दा पछि पर्नेछ ।

वास्तवमा गल्तीले पनि एआई प्रविधिलाई हल्का रूपमा लिने प्रयास नगर्नुहोस् । बिना सोचाइ कुनै पनि एआई प्लेटफर्ममा तस्वीर अपलोड गर्नाले समस्यामा पार्न सक्छ ।

केही वर्षअघि क्लियरभ्यू एआई नामक कम्पनीमाथि अनुमति बिना सामाजिक सञ्जाल र समाचार वेबसाइटबाट ३ अर्बभन्दा बढी तस्वीर चोरी गरेको आरोप लागेको थियो । यो डेटा प्रहरी र निजी कम्पनीलाई बेचिएको थियो ।

यति मात्र होइन, मे २०२४ मा अष्ट्रेलियाको आउटबक्स कम्पनीको डाटा लिक भएको थियो, जसमा १० लाखभन्दा बढी मानिसको अनुहार स्क्यान, ड्राइभिङ लाइसेन्स र ठेगाना चोरी भएको थियो । यो डाटा एक वेबसाइटमा अपलोड गरिएको थियो, जसका कारण हजारौं मानिस पहिचान चोरी र साइबर ठगीको शिकार भए ।

यदि तपाईंलाई लाग्छ कि एआईद्वारा उत्पन्न गरिएका तस्वीरहरू प्राप्त गर्नु रमाइलो छ र यो केवल मनोरञ्जनको लागि प्रयोग भइरहेको छ ? भने फेरि सोच्नु आवश्यक छ । स्टेटिस्टाको एक रिपोर्टअनुसार अनुहार पहिचान प्रविधिको बजार सन् २०२५ सम्ममा ५.७३ अर्ब डलर र २०३१ सम्ममा १४.५५ अर्ब डलर पुग्न सक्छ ।

मेटा (फेसबुक) र गुगलजस्ता ठूला कम्पनीले आफ्ना एआई मोडेलहरूलाई तालिम दिन प्रयोगकर्ताका तस्वीरहरू प्रयोग गरेको आरोप लागेको छ ।

PimEyes जस्ता वेबसाइटहरूले कुनै पनि व्यक्तिको फोटो अपलोड गरेर उसको पूर्ण डिजिटल फुटप्रिन्ट निकाल्न सक्छन् । यसको अर्थ पीछा गर्ने, ब्ल्याकमेल गर्ने र साइबर अपराधका घटना बढ्न सक्छन् ।

एआईले हाम्रो जीवनलाई सजिलो बनाएको छ, तर यसले हामीलाई अन्जानमा ठूलो समस्यामा पनि पार्न सक्छ । डाटा चुहावट, पहिचान चोरी र साइबर ठगीजस्ता समस्याबाट बच्न हामी आफैँ सतर्क हुनुपर्छ । 

प्रश्न यो होइन कि एआई तपाईंको लागि कति फाइदाजनक छ, तर प्रश्न यो हो कि तपाईं यसलाई कति बुद्धिमानीपूर्वक प्रयोग गर्दै हुनुहुन्छ । अर्को पटक जब तपाईं आफ्नो फोटो AI एपमा अपलोड गर्नुहुन्छ, एक पटक सोच्नुहोस् कि के यो तपाईंको लागि सबैभन्दा ठूलो खतरा बन्ने त हैन ?

गोपनीयताको चिन्ता

घिब्ली फिल्टरको लागि तस्वीर अपलोड गर्नु भनेको व्यक्तिगत डेटा साझेदारी गर्नु हो , जुन तपाईंले अपेक्षा नगर्ने तरिकाले भण्डारण वा प्रयोग हुन्छ । केही कानुन व्यवसायीले चेतावनी दिइरहेका छन् कि यी तस्वीरहरू रमाइलो पोर्ट्रेट सिर्जना गर्नुभन्दा बढीको लागि प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

गोपनीयतासम्बन्धी अधिवक्ता लुइजा जारोव्स्की भन्छिन् –

जब मानिसहरूले स्वेच्छाले यी तस्वीरहरू अपलोड गर्छन्, तिनीहरूले OpenAI लाई प्रशोधन गर्न आफ्नो सहमति दिन्छन् । यसले OpenAI लाई GDPR नियमद्वारा आवश्यक ‘वैध रुचि’ सन्तुलन परीक्षण बिना नै यी तस्वीरलाई कानुनी रूपमा प्रयोग गर्न अनुमति दिन्छ ।”

जब तपाईंले आफ्नो छवि साझा गर्नुहुन्छ, थाहा नहुन सक्छ कि तपाईंको व्यक्तिगत डेटा प्रशोधन गर्न, भण्डारण गर्न, वा AI मोडेलहरू सुधार गर्न पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । यद्यपि यसले तपाईंको मूल तस्वीरलाई प्रत्यक्ष रूपमा उजागर नगर्न सक्छ, यसले अपलोड गरेपछि तपाईंको छविमा आफ्नो कति नियन्त्रण छ भन्ने बारे महत्त्वपूर्ण प्रश्नहरू उठाउँछ ।

अन्तमा, रिभर्स- इन्जिनियरिङ घिब्ली-फिल्टर गरिएका तस्वीरको बारेमा भाइरल दाबी तथ्य भन्दा बढी डरलाग्दो देखिन्छ, यसले ठूलो मुद्दामा प्रकाश पार्छ – रमाइलो, साझेदारी गर्न मिल्ने सामग्रीको बदलामा हामी कति सजिलै व्यक्तिगत डेटा हस्तान्तरण गर्छौं । रूपान्तरण जादुई हुन सक्छ, तर व्यापार-अफ वास्तविक छ । यी AI-संचालित प्रवृत्तिहरू विकसित हुँदै जाँदा, त्यो एउटा उत्तम पोस्टको लागि तपाईंले के त्याग्दै हुनुहुन्छ भनेर विचार गर्न उचित छ । 

आफू कसरी बच्ने ?

यदि तपाईं आफ्नो पहिचानको दुरुपयोग हुन नदिन चाहनुहुन्छ भने, यी सावधानी अपनाउनुहोस्:

• एआई एपहरूमा आफ्ना तस्वीर अपलोड गर्न बन्द गर्नुहोस् ।
• सामाजिक सञ्जालमा उच्च-रिजोल्युसनका तस्वीर अपलोड नगर्नुहोस् ।
• फेस अनलकको सट्टा बलियो पासवर्ड वा PIN प्रयोग गर्नुहोस् ।
• कुनै पनि अज्ञात एपमा क्यामेरा पहुँच नदिनुहोस् ।
• सरकार र प्राविधिक कम्पनीलाई एआई र फेसियल रिकग्निसन प्रविधिको अवैध प्रयोगविरुद्ध कडा कानुन बनाउन माग गर्नुहोस् ।